Wat zijn auto-immuunziekten?

Een goed functionerend immuunsysteem reageert efficiënt op potentiële ziektemakers. Dat wil zeggen: niet te traag, niet te heftig en niet onnodig. In het geval van auto-immuunziekten keert je immuunsysteem zich tegen je eigen lichaam. Het beschouwt iets lichaamseigens, in plaats van iets lichaamsvreemds – zoals een virus, bacterie of parasiet – als vijandig, als potentieel bedreigend. Het gevolg? Schade aan je organen, gewrichten, huid of zenuwen.   

Het aantal patiënten met auto-immuunziekten stijgt helaas wereldwijd. We onderscheiden ondertussen al zo’n tachtig auto-immuunaandoeningen. In deze afbeelding zie je er een aantal:

Bij een auto-immuunaandoening raken je T- en B-lymfocyten in de war en valt je immuunsysteem als het ware zichzelf aan. In het artikel ‘Hoe werkt het immuunsysteem?’ legde ik uit dat we het immuunsysteem onderverdelen in drie barrières. Bij auto-immuunziekten spreken we over de derde barrière, het verworven of specifieke immuunsysteem. Je lichaam maakt antistoffen aan. Net daardoor zijn deze ziekten in principe onomkeerbaar. Want de ‘vijand’ – die er eigenlijk geen is – is ten onrechte opgeslagen in het geheugen van het immuunsysteem.

Wat zijn de symptomen van een auto-immuunziekte?

De symptomen van auto-immuunziekten zijn heel uiteenlopend en gerelateerd aan de plaats in het lichaam waar de aandoening zich manifesteert. Bij auto-immune hepatitis bijvoorbeeld, is er sprake van een ontsteking in de lever die uiteindelijk kan leiden tot levercirrose en leverfalen. Bij de ziekte van Bechterew situeren de klachten zich vooral op het niveau van de gewrichten: rug, heupen, knieën. Bij de ziekte van Crohn lijden patiënten aan een chronische ontsteking van het spijsverteringsstelsel, met veel diarree, buikpijn en ook gewichtsverlies als gevolg. En bij bijvoorbeeld vitiligo en psorias ontsteekt de huid.

In het begin zijn de symptomen van auto-immuunziekten vaak vrij licht en vaag, waardoor de patiënt er weinig aandacht aan besteedt. Denk aan vermoeidheid, hoofdpijn, futloosheid, darmklachten, spierpijn, gewrichtspijn … Bij een doktersbezoek wordt er zelden alarm geslagen, omdat de symptomen niet ernstig zijn. Daardoor blijven heel wat aandoeningen lange tijd onder de radar. De ziekte sluimert. In veel gevallen wordt ze helaas pas ontdekt in een vergevorderde fase.

Zodra je een auto-immuunziekte hebt, heb je die meestal voor het leven, zoals ik al eerder stelde. Maar gelukkig kun je de symptomen wel verlichten en de verdere ontwikkeling van de ziekte afremmen. Als de aandoening op tijd ontdekt wordt en je je levensstijl aanpast, dan is het in heel wat gevallen zelfs mogelijk om relatief klachtenvrij door het leven te gaan.

Wat zijn de oorzaken van een auto-immuunziekte?

Hoe een auto-immuunziekte precies ontstaat, daar moeten we helaas nog heel wat vraagtekens bij plaatsen. Er is zelden één enkele oorzaak en er gebeurt nog veel onderzoek, onder meer naar de correlatie tussen het microbioom en het ontstaan van auto-immuunreacties. Bij zo’n 30 procent van de patiënten zijn er erfelijke factoren in het spel, hoewel de percentages verschillen van aandoening tot aandoening. Deze mensen hebben een genetische aanleg om ooit auto-immuniteitsproblemen te krijgen.

Maar in gemiddeld 70 procent van de gevallen kunnen we de verklaring vinden in de levensstijl van de patiënt: ongezonde voeding, chronische stress, gebrek aan beweging, of een combinatie ervan. Door die slechte levensstijlgewoonten is het immuunsysteem langdurig overactief, waardoor er een chronische ontstekingsreactie in het lichaam woedt.

En nu?

Het goede nieuws? Deze cijfers tonen aan dat je niet alles, maar wel veel, zelf onder controle hebt. Als je op dit moment al lijdt aan een auto-immuunziekte, dan kun je je symptomen verminderen door gezonde levensstijlgewoonten aan te leren.

Welke aanpassingen de meeste impact hebben op je klachten, is gerelateerd aan de aandoening. En het is natuurlijk belangrijk om niets te forceren, maar je gewoonten aan te passen aan wat haalbaar is voor je lichaam. Zo is beweging heel goed voor mensen met reumatoïde artritis of de ziekte van Bechterew, maar trainen om een marathon te lopen is dan weer geen goed idee. Gezonde voeding met veel vezels eten, is zeer waardevol gezondheidsadvies, maar voor mensen met de ziekte van Crohn leidt te vezelrijke voeding soms tot meer klachten. Koude-warmtetherapieën zijn een zeer efficiënte manier om meer energie te krijgen, maar wie een auto-immuunaandoening van de schildklier heeft, past er maar beter mee op. Kortom, wie een auto-immuunziekte heeft, laat zich het best goed begeleiden bij grote levensstijlaanpassingen.

Maar hopelijk zit jij in de benijdenswaardige positie dat je auto-immuunziekten nog kunt voorkomen door gezonder te gaan leven. Je kunt je risico op chronische ontstekingsziekten drastisch verminderen door voldoende te slapen, genoeg te bewegen, chronische stress te vermijden, en gezond en evenwichtig te eten.

Lees meer over laaggradige ontstekingen, insulineresistentie en leaky gut
Lees meer over de werking van het immuunsysteem